Uzależnienie od kodeiny – jak z niego wyjść?

Kodeina jest pochodną opium, składnikiem wielu leków stosowanych w terapii leczenia bólu o umiarkowanym nasileniu. Wykazuje silny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, a jej działanie jest bardzo podobne do morfiny. Jak pokazuje praktyka lekarska, niestety u części pacjentów dochodzi do uzależnienia od kodeiny, a niektórzy wręcz celowo stosują ją w celu odurzania się - odprężenia i uzyskania stanu euforycznego [1]. Co roku blisko 50 tysięcy Amerykanów umiera z powodu przedawkowania opioidów [2]. Jak rozpoznać i skutecznie leczyć uzależnienie od kodeiny?

Kodeina - co to jest?

Zanim przedstawimy najważniejsze informacje na temat uzależnienia od kodeiny, warto wyjaśnić, czym tak właściwie jest ta substancja? Kodeina (łac. codeinum) to naturalny alkaloid opium - występuje w maku lekarskim (łac. Papaver somniferum) - wchodzi w skład soku z niedojrzałych makówek, ale można ją również pozyskać na drodze syntezy chemicznej z morfiny. Zaliczana jest do agonistów receptorów opioidowych. Izolacji kodeiny, dokonał w 1832 roku francuski chemik i farmaceuta Pierre Jean Robiquet. Kodeina stanowi składnik wielu leków przeciwbólowych i przeciwkaszlowych. Warto wspomnieć, że kodeina jest w Polsce uznawana jako związek należący do grupy środków odurzających (grupa II-N i III-N) [3].

Kilka słów o bólu. Kodeina - działanie na organizm

Ból - szczególnie ten o charakterze przewlekłym, w znacznym stopniu upośledza codzienne funkcjonowanie osób, które go doświadczają. Może przyczyniać się do rozwoju depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń snu i zaburzać pracę układu immunologicznego. Jak wykazują badania, częstotliwość występowania bólu chronicznego (utrzymującego się od co najmniej 6 miesięcy) wśród Europejczyków waha się w granicach 12-30% [4]. W celu poprawy poprawy jakości życia pacjenta doświadczającego dolegliwości bólowych, stosuje się metody farmakologiczne i niefarmakologiczne (np. zabiegi rehabilitacyjne). Farmakoterapia obejmuje zarówno leki nieopioidowe (np. paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne), jak i leki opioidowe (np. zawierające kodeinę), które nie tylko znoszą ból, ale mogą prowadzić do bardzo szybkiego uzależnienia na poziomie psychicznym i fizycznym [4]. Ze względu na ryzyko uzależnienia od kodeiny, większość leków zawierających ten związek chemiczny jest wydawanych na receptę (nie dotyczy to jednak popularnych leków przeciwbólowych i syropów przeciwkaszlowych, których częstym składnikiem jest kodeina).

Wiele osób, które nie miały wcześniej styczności z kodeiną, nie wie, jakie działanie mogą wykazywać leki zawierające w swoim składzie fosforan kodeiny? Jest to działanie:

• przeciwbiegunkowe,

• przeciwbólowe (zwykle kodeina jest łączona z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi NLPZ),

• przeciwkaszlowe (w przypadku kaszlu suchego) [1].

Kodeina działa przeciwkaszlowo, powodując spłycenie i zwolnienie oddechu (wpływa bezpośrednio na ośrodek kaszlu w rdzeniu). Efekt przeciwkaszlowy jest zauważalny już po przyjęciu 15-30 mg dawki (utrzymuje się do 4 godzin). Niekiedy kodeina jest też stosowana w leczeniu biegunki oraz zespołu jelita drażliwego [3]. 

Jak kodeina wpływa na organizm człowieka? Substancja ta:

• spowalnia perystaltykę jelit, 

• kurczy zwieracze,

• powoduje zwężenie źrenic, 

• powoduje skurcz oskrzeli,

• powoduje rozkurcz naczyń krwionośnych, 

• obniża ciśnienie krwi.

To nie wszystko. Po przyjęciu kodeiny przez pacjenta, zwiększa się napięcie mięśni gładkich oraz obniża próg drgawkowy. Kodeina  jest metabolizowana w wątrobie, całość przyjętej dawki jest wydalana przez pacjenta do 48 godzin od przyjęcia leku. [3]. Jak objawia się uzależnienie od kodeiny? 

Jak rozpoznać uzależnienie od kodeiny? Syndrom odstawienia

Wiele osób zastanawia się, jak manifestuje się uzależnienie od kodeiny? Efekt narkotyzujący uzyskuje się po przyjęciu 100-300 mg kodeiny lub większej dawki (szybko rosnąca tolerancja, wymusza na uzależnionym przyjmowanie coraz większych dawek). W związku z przyjęciem większej, niż zalecanej przez lekarza dawki, pojawiają się następujące symptomy:

• nadmierna senność,

• zawroty oraz bóle głowy,

• euforia,

• apatia,

• mdłości

• otępienie, 

• drażliwość,

• spowolniona perystaltyka jelit,

• świąd, 

• wysypka skórna,

• nadmierne wyciszenie.

Oczywiście nie są to wszystkie możliwe objawy - jest to zależne od konkretnego leku oraz pacjenta [1]. Osoby, które podejrzewają u siebie uzależnienie od kodeiny, w przypadku nagłego odstawienia leków z fosforanem kodeiny mogą zaobserwować u siebie typowe - nieprzyjemne objawy abstynencyjne np.: głód narkotykowy (trudną do opanowania chęć zażycia leku z kodeiną), nieżyt nosa, potliwość, zaburzenia snu, dreszcze, niestrawność, ogólne osłabienie organizmu, nudności, wymioty, biegunkę, skurcze mięśni, rozdrażnienie oraz ból głowy [3]. W efekcie odstawienia, u pacjenta może wystąpić nadpobudliwość, wybuchy agresji, płaczliwość, problemy z widzeniem, kołatanie serca [1]. Mimo iż siła działania kodeiny jest 10-krotnie słabsza od morfiny, substancja ta szybko uzależnia [5].

Zespół zależności opiatowej. Jak leczyć uzależnienie od kodeiny?

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, regularnie przyjmowane leki z kodeiną silnie uzależniają zarówno psychicznie, jak i fizycznie - to typowa zależność opiatowa. Jak skutecznie walczyć z uzależnieniem od kodeiny? Chcąc odzyskać równowagę życiową i zdrowie, można zgłosić się do ośrodka leczenia lekomanii i podjąć odpowiednią terapię pod nadzorem lekarza psychiatry, który współpracuje z doświadczonym zespołem terapeutycznym (specjaliści terapii uzależnień). Chory ma możliwość leczenia ambulatoryjnego lub korzystać ze stacjonarnych form terapii. Aby zniwelować fizyczne i psychiczne skutki związanych z uzależnieniem od kodeiny, zwykle konieczna jest detoksykacja (oczyszczenie organizmu z toksyn, pozwala osiągnąć psychobiologiczną homeostazę), a następnie podjęcie indywidualnej lub grupowej terapii, dzięki której pacjent pozna metody radzenia sobie z głodem lękowym oraz problemami życia codziennego bez uciekania w narkotyzowanie się kodeiną. [6]. 

Podsumowując, kodeina zaliczana jest do najpopularniejszych leków uzależniających (jest  tania i łatwo dostępna w aptekach pod postacią preparatów OTC o działaniu przeciwkaszlowym i przeciwbólowym, wydawanych bez recepty). Jest substancją opioidową, która wykazuje silny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy - nadużywana zagraża życiu i zdrowiu człowieka. Warto wspomnieć, że wystarczy kilka lub kilkanaście dni zażywania kodeiny, aby rozwinęło się uzależnienie psychiczne. Natomiast fizyczne uzależnienie od kodeiny rozwija się przez 6-12 miesięcy [7]. Jeśli podejrzewamy u siebie uzależnienie od kodeiny, warto zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który skieruje nas do odpowiednich specjalistów.