Ból głowy - przyczyny, leczenie, rodzaje bólu

Ból głowy bez wątpienia ogranicza codzienne funkcjonowanie i obniża nastrój - może być symptomem samym w sobie lub sygnalizować istnienie różnych chorób. Jakie rodzaje bólu głowy wyróżniamy i kiedy konieczne jest podjęcie pilnej diagnostyki? Jakie sposoby na ból głowy u osoby dorosłej pozwalają pozbyć się dokuczliwych dolegliwości bólowych i odzyskać komfort życia?

Ból głowy - rodzaje

Obecnie w medycynie wyróżnia się kilka rodzajów bólów głowy. Za ich kwalifikację odpowiada Międzynarodowe Towarzystwo Bólów Głowy (z ang. International Headache Society) [1]. Ból głowy dzieli się na:

• pierwotny (samoistny) – sam w sobie jest traktowany jako stan chorobowy,  doskonałym przykładem pierwotnego bólu głowy jest migrena lub klasterowy ból głowy i napięciowy ból głowy (psychogenny),

• wtórny (objawowy) – występuje jako symptom innego urazu, czy zaburzenia, przykładowo wtórne bóle głowy mogą być objawem udaru mózgu, guza mózgu. Tak więc istnieje choroba podstawowa, a ból głowy jest jedną z jej manifestacji.

Wiele osób, które zmaga się z tego typu problemem zastanawia się, jakie są główne czynniki sprawcze bólu głowy?

Ból głowy - przyczyny. Objawem, jakich chorób może być ból głowy?

Ból głowy to zaburzenie neurologiczne, będące jedną z najczęstszych przyczyny wizyt u lekarza pierwszego kontaktu. To powszechnie występujący problem zdrowotny, z którym przynajmniej raz na różnym etapie życia zetknął się niemal każdy z nas. Według statystyk, ponad 90% ogólnej populacji zgłasza bóle głowy w przeciągu swojego życia [2].

Przyczyny bólu głowy są zróżnicowane. Czynnikami, które wyzwalają dolegliwości bólowe pierwotne może być np.: 

• stres, 

• zmęczenie, 

• zła postawa ciała, 

• niedostateczna aktywność fizyczna,

• niewłaściwa dieta.

Jeśli chodzi o wtórne bóle głowy, mogą być spowodowane występowaniem chorób naczyniowych mózgu (udar mózgu, udar niedokrwienny, krwotok podpajęczynówkowy). Ból głowy z tyłu towarzyszy pacjentom, którzy chorują na nadciśnienie tętnicze. Chorzy, którzy zmagają się z guzami wewnątrzczaszkowymi, również niejednokrotnie odczuwają dolegliwości bóle w obrębie głowy. Ponad 50% chorych ze zdiagnozowanym nowotworem mózgu, także skarży się na ból głowy. Nierzadko bóle głowy są manifestacją różnych chorób oczu np. jaskry lub wad wzroku takich jak: krótkowzroczność, nadwzroczność, czy niezborność (dolegliwości są dokuczliwe zwłaszcza przy wytężonej, wielogodzinnej pracy, która angażuje narząd wzroku). Z kolei ból głowy przy schylaniu odczuwają osoby, które chorują na zapalenie zatok lub inne schorzenia laryngologiczne. Inną przyczyną dolegliwości bólowych mogą być zmiany zapalne w układzie nerwowym np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mózgu. Ból głowy od kręgosłupa może być skutkiem przebytego urazu. Osoby, które nadużywają leki przeciwbólowe często zmagają się z tzw.  bólami głowy z odbicia. Warto wspomnieć, że bóle głowy o charakterze samoistnym nie powodują zmian strukturalnych w obrębie mózgu. Natomiast mechanizm powstawania bólów wtórnych jest związany z przemieszczaniem się, uciskiem albo pociąganiem struktur wewnątrzczaszkowych (np. opon, dużych naczyń żylnych, tętnic). Wtórny ból głowy może też być skutkiem zmian patologicznych w zatokach żylnych mózgu, uszkodzeniach okostnej lub kości [3]. Wielu pacjentów nie wie, jakie działania podjąć w razie wystąpienia bólu głowy? Jeśli nie doświadczamy jednorazowego epizodu, który może mieć związek ze zmęczeniem, niewyspaniem, czy infekcją, a dolegliwości nawracają, nasilają się, utrzymują od 2 tygodni lub towarzyszą im inne, niepokojące objawy, takie jak np. drętwienie twarzy i kończyn, podwyższona temperatura, zawroty głowy, nudności, wymioty, dezorientacja, zaburzenia mowy i pamięci, należy skonsultować się z lekarzem.

Jak wygląda diagnostyka bólu głowy?

Chcąc skutecznie leczyć łagodny lub silny ból głowy należy najpierw poznać jego przyczynę, rozpoczynając od odpowiedniej diagnostyki. Osoby, które zgłoszą się do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) będą musiały odpowiedzieć na szczegółowe pytania odnośnie lokalizacji (np. czy jest to ból głowy z lewej strony, ból głowy z prawej strony, ból tyłu głowy), charakteru i częstotliwości występowania bólu (pojawia się codziennie, kilka razy w tygodniu, a może raz miesiącu). Istotne są również okoliczności, w jakich ból głowy się rozpoczął (np. po urazie, infekcji). Podczas wstępnego rozpoznania, lekarz zwykle pyta pacjenta także o stopień nasilenia bólu, posiłkując się 10-stopniową skalą oraz próbuje dowiedzieć się, czy są pewnie czynniki wyzwalające lub nasilające ból głowy (np. w przypadku migreny, czerwone wino może zainicjować wystąpienie bólów migrenowych). Kolejnym elementem diagnostyki jest badanie fizykalne, pomiar ciśnienia tętniczego, orientacyjne badanie neurologiczne, aby upewnić się, czy nie doszło do poważnych uszkodzeń układu nerwowego. Specjalista może skierować też pacjenta na badanie okulistyczne z oceną dna oka, a w razie wyraźnych wskazań, na badanie laryngologiczne. Pomocne w rozpoznaniu mogą być też podstawowe badania laboratoryjne, biochemiczne i obrazowe  [3].

Życie bez bólu, czyli jak leczyć ból głowy?

Jak już zostało wspomniane, metoda leczenia zależy od przyczyny bólu głowy - dolegliwości bólowe ustąpią, gdy zwalczona zostanie choroba podstawowa, które wywołuje objawy. Jako element leczenia doraźnego można zastosować środki lecznicze o działaniu przeciwbólowym, które ograniczają stymulację bólową i w tym samym poprawiają komfort funkcjonowania chorego. Warto podkreślić, że leki powinny być przyjmowane zgodnie z informacją na ulotce i wskazaniami lekarza. Część pacjentów nie przestrzega zasad racjonalnej farmakoterapii i przyjmuje zbyt duże ilości leków przeciwbólowych, co stwarza ryzyko rozwinięcia tzw. polekowego bólu głowy. Szacuje się, że już co 5 osoba jest uzależniona od leków przeciwbólowych [4]. Jakich niefarmakologicznych metod warto spróbować?

Domowe sposoby na ból głowy

Chcąc złagodzić ból głowy (w ramach wsparcia terapii farmakologicznej) warto spróbować diety eliminacyjnej - silnym czynnikiem wywołującym u niektórych pacjentów ból głowy jest alkohol (zwłaszcza czerwone wino), czekolada, sery dojrzewające. Ulgę może przynieść również ciepła kąpiel, moczenie stóp na przemian w ciepłej i zimnej wodzie, aromaterapia np. na bazie olejku lawendowego, zimne okłady na czoło i skronie (szczególnie w przypadku migreny) oraz picie chłodnej wody małymi łykami. Warto też zadbać o odpowiedni odpoczynek.

Podsumowując, ból głowy może mieć różne podłoże, powoduje dyskomfort w życiu osobistym i zawodowym, dlatego, gdy jest silny i pojawia się zbyt często, warto skorzystać z pomocy medycznej.