Ból z tyłu głowy - przyczyny, leczenie. Co może oznaczać?

 

 

Ból głowy to powszechny problem zdrowotny, który spotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn w różnym wieku. Może być spowodowany wieloma czynnikami - występować samoistnie lub sygnalizować rozwój innych stanów chorobowych. Pacjenci, którzy odwiedzają gabinet lekarza rodzinnego, niekiedy pytają specjalistę, o czym może świadczyć ból głowy z tyłu (w okolicy potylicy) i towarzysząca mu sztywność karku? Jak złagodzić dolegliwości bólowe w tym obszarze i co zrobić, aby częste bóle głowy pojawiały się coraz rzadziej?

 

Rodzaje bólów głowy

 

Zanim przedstawimy etiologię bólu z tyłu głowy, warto wspomnieć, jakie rodzaje bólów głowy istnieją według współczesnej medycyny? Dolegliwości bólowe w obrębie głowy dzieli się na:

 

• pierwotne (samoistne), są traktowane jako osobna jednostka chorobowa,

• wtórne, są wywołane różnymi chorobami, przykładowo bóle o charakterze wtórnym mogą być skutkiem zmian patologicznych w zatokach żylnych mózgu lub uszkodzeń kości.

Za samoistny ból głowy uznaje się migrenę, klasterowy ból głowy i ból głowy o charakterze napięciowym [1].

 

• migrenę;

Badania epidemiologiczne wykazały, że aż 15% mieszkańców państw wysoko rozwiniętych cierpi z powodu migrenowego bólu głowy, który co prawda nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia, ale znacznie obniża jakość codziennego funkcjonowania [2]. Migrena jest uwarunkowana genetycznie, daje o sobie znać pod postacią silnego, pulsującego bólu głowy, któremu towarzyszą nudności, wymioty, światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki (fotofobia i fonofobia). Jednostronny ból może występować po lewej, prawej stronie czaszki lub być odczuwalny z tyłu głowy. Napad silnego bólu głowy trwa od 4 do 72 godzin. Często pacjent odczuwa narastanie bólu przy aktywności fizycznej [2]. Symptomy migreny i charakterystykę bólu głowy, który jest jej manifestacją, ustaliła londyńska organizacja International Headache Society (IHS), jej celem jest pomoc osobom dotkniętym bólem głowy [3]. 

• klasterowy ból głowy;

Z kolei w przypadku innego rodzaju bólu pierwotnego, jakim jest klasterowy ból głowy (ang. cluster headache, łac. cephalea Hortoni), oprócz niezwykle silnego bólu głowy, pojawiają się symptomy wegetatywne, takie jak: zaczerwienienie i łzawienie oka, zaczerwienienie twarzy, pocenie się okolicy czołowej, zatkanie i wyciek wodnistej wydzieliny z nosa. Przyczyny choroby nie są wciąż do końca znane, wiąże się ją z zaburzeniami hormonalnymi [4].

• napięciowy ból głowy;

Czynnikiem sprawczym napięciowego bólu głowy (NBG) są skurcze mięśni szyjnych i ramion. W takim samym stopniu dotyka kobiet oraz mężczyzn. Jak się objawia? Chory odczuwa ból karku oraz dolegliwości bólowe w obrębie całej głowy, które są tępe, niepulsujące, uciskowe (narastają stopniowo, ale nigdy nie osiągają takiej intensywności, jak w przypadku ataku migreny). Napięciowy ból głowy początkowo pojawia się sporadycznie, z czasem może nabrać postaci przewlekłej.

 

Ból głowy - przyczyny. Co powoduje ból głowy z tyłu?

 

Jak już wspomnieliśmy, jedną z przyczyn dolegliwości bólowych w okolicach potylicy może być migrena lub napięciowy ból głowy. Jeśli chodzi o czynniki prowokujące napady bólu głowy z tyłu może to być: 

• stres,

• zapalenie opon mózgowych,

• zmiany hormonalne,

• zbyt długi lub zbyt krótki sen,

• niektóre leki,

• zmęczenie i wysiłek fizyczny,

• nerwobóle potyliczne,

• infekcje sezonowe (np. przeziębienie),

• zapalenie odcinka szyjnego kręgosłupa,

• ból zęba,

• nadciśnienie tętnicze,

• niedobory witamin D oraz witamin z grupy B [5].

 

Podłożem ucisku z tyłu głowy może być również zapalenie ucha i powiększenie węzłów chłonnych. Zdarza się, że ból z tyłu głowy jest objawem guza mózgu. Jeśli występuje  również sztywność karku, wysoka gorączka i dreszcze, można podejrzewać zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych. Pacjenci często zastanawiają się, co stosować na ból głowy z tyłu? Czy dolegliwości bólowe w okolicy potylicznej wymagają interwencji medycznej?

 

Ból z tyłu głowy a diagnostyka

 

Diagnostyka dolegliwości bólowych głowy nie jest prosta. Wstępne rozpoznanie występowania bólu z tyłu głowy odbywa się na podstawie wywiadu lekarskiego z pacjentem, podczas którego specjalista pyta o okoliczności pojawienia się bólu, jego dokładną lokalizację, a także poddaje ocenie stopień jego intensywności według skali numerycznej (zawiera 10 stopni nasilenia bólu). W razie wyraźnych wskazań, specjalista może zlecić też wykonanie badań specjalistycznych, np. takich jak RTG czaszki i kręgosłupa szyjnego oraz badań laboratoryjnych krwi (morfologii, OB). Konieczne może okazać się też wykonanie elektroencefalografii (EEG), tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego i wizyta u neurologa [1].

 

Leczenie bólu głowy. Co stosować na ból głowy z tyłu? 

 

Terapia lecznicza zależy przede wszystkim od przyczyny występowania bólu z tyłu głowy (rozpoznanie choroby podstawowej). Jeśli podłożem dolegliwości bólowych jest stres, zmęczenie, hałas, niedobór lub nadmiar snu - nie ma potrzeby wdrożenia farmakoterapii (należy zadbać o odpoczynek i odpowiednią ilość snu, unikać stresujących sytuacji oraz przebywania w hałasie).  Częstym elementem leczenia doraźnego są leki o działaniu przeciwbólowym, jednak należy stosować je ściśle do wskazań lekarza. Niestety coraz więcej Polaków nadużywa preparaty przeciwbólowe, co może doprowadzić do polekowego bólu głowy [6]. 

 

Jeśli przyczyną dolegliwości jest migrena w doraźnym leczeniu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i tryptany, które skutecznie przerywają napady migreny. O sukcesie farmakoterapii decyduje współpraca na linii lekarz - pacjent. W przypadku dolegliwości bólowych o charakterze przewlekłym, konieczne jest stałe monitorowanie chorego, upewnienie się, że nie nadużywa leków i czy nie występują u niego objawy niepożądane. Dotyczy to w szczególności osób, które stosują leki o działaniu przeciwbólowym co najmniej 2 dni w tygodniu [2]. Co jeszcze może pomóc w przypadku uciążliwego bólu z tyłu głowy? Ulgę może przynieść masaż w okolicy potylicy i kąpiele w ciepłej wodzie. Korzystny wpływ na stan zdrowia może mieć też aromaterapia, biofeedback i  zimne okłady w okolicach szyi. 

 

Częste bóle głowy - czy warto odwiedzić lekarza?

 

Dolegliwości bólowe głowy nigdy nie powinny być lekceważone, nawet jeśli pojawiają się epizodycznie, mogą być symptomem wielu, niekiedy poważnych chorób. Ból z tyłu głowy, który jest intensywny, pojawił się nagle lub trwa dłużej, niż 15 dni, wymaga konsultacji z lekarzem. Natomiast jeśli bólom z tyłu głowy towarzyszą symptomy, takie jak: zawroty głowy, wymioty, nudności konieczna jest pilna interwencja medyczna. Specjalistą, który może pomóc choremu w ustaleniu przyczyny bólu z tyłu głowy jest neurolog.

 

Ból głowy z tyłu a działania profilaktyczne

 

Jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia bólu z tyłu głowy w przyszłości? Warto dbać o prawidłową postawę ciała, pić przynajmniej 2 l płynów dziennie, stosować dietę bogatą w witaminy i minerały (szczególnie witaminy z grupy B, witaminę D i kwas foliowy) oraz pamiętać o higienie snu. Oczywiście nigdy nie możemy mieć 100% pewności, że problem nie powróci.