Ból głowy a migrena - jak je odróżnić?

 

 

Migrena to przewlekła, wielopostaciowa choroba układu nerwowego, która dotyczy około 15% populacji [1]. Nie ogranicza się tylko do jednostronnego, pulsującego bólu głowy, ale daje wiele innych objawów neurologicznych. Co więcej, wiele osób nie wie, że ból głowy i migrena nie są tożsamym zjawiskiem. Jak radzić sobie podczas ataku migrenowego i jak odróżnić migrenę od „zwykłego”, napięciowego bólu głowy?

 

Migrena - co to jest? Kilka słów o charakterze choroby

 

Migrena manifestuje się silnymi, napadami bólu (zwykle jest to ból głowy jednostronny, w niektórych przypadkach może być również obustronny lub naprzemienny) o charakterze pulsującym, którym mogą towarzyszyć wymioty, nudności, nadwrażliwość na światło i hałas, nietolerancja zapachów [2]. Uciążliwy, nawracający ból głowy najczęściej jest zlokalizowany za gałką oczną, obejmuje czoło i skronie. Migrena upośledza codzienną aktywność - odbijając się negatywnie na życiu towarzyskim, rodzinnym i zawodowym. Bolesne napady migreny dotykają trzykrotnie częściej kobiet, niż mężczyzn. U około 9 na 10 pacjentów, pierwszy atak silnej migreny pojawia się jeszcze przed 40 r.ż. [3]. Wyróżniamy dwa główne rodzaje migreny: z aurą i bez aury. Jak wykazuje praktyka lekarska, w przypadku 15-30% pacjentów, dolegliwości bólowe poprzedza tzw. aura, czyli odwracalne objawów neurologicznych, które utrzymują się do godziny. Jakie objawy mogą zwiastować nadejście migreny? Aura migrenowa może przybierać postać:

• zaburzeń wzrokowych (migoczące mroczki, linie i plamy, błyski świetlne, rzadziej występuje zamazanie i deformacja obrazu),

• zaburzeń czuciowych (drętwienie kończyn górnych, drętwienie twarzy),

• zaburzeń mowy (problemy z dobieraniem słów, niewłaściwa artykulacja),

• zaburzeń ruchowych (rzadko występują) [3].

 

W przypadku niektórych chorych już kilkadziesiąt godzin przed wystąpieniem ataku migrenowego mogą odczuwać oni wahania nastroju, mieć problemy z koncentracją, być senni i podenerwowani [3]. Natomiast ataki migreny bez aury pojawiają się niespodziewanie - bez ostrzeżenia. Podziału migreny można dokonać również na podstawie częstotliwości występowania napadów bólu w skali miesiąca. Biorąc pod uwagę kryterium częstotliwości wyróżnia się:

• migrenę epizodyczną (napady migrenowe pojawiają się rzadziej, niż 15 dni w miesiącu),

• migrenę przewlekłą (ataki migrenowe pojawiają się częściej, niż 15 dni w miesiącu) [4].

 

Warto dodać, że częstotliwość ataków jest bardzo indywidualną kwestią - szacuje się, że u około 3/4 chorych na migrenę - dolegliwości  bólowe występują do 3 razy w miesiącu [3]. Co może wywołać migrenę? Niestety wciąż nie znamy dokładnych przyczyn tej choroby, stąd zaliczana jest do pierwotnych (samoistnych) bólów głowy. Migrena, a dokładniej jej napady mogą prowokować czynniki takie jak:

• niektóre pokarmy (kawa, alkohol, czekolada, awokado, sery długodojrzewające),

• niektóre leki (doustna antykoncepcja hormonalna, leki obniżające ciśnienie),

• zbyt krótki sen lub też zbyt długi sen,

• głodzenie się, post przerywany,

• nagłe zmiany pogody,

• silny stres  lub odprężenie po długotrwałym napięciu emocjonalnym,

• silny hałas,

• jasne światło,

• silne zapachy (dymu papierosowego, perfum) [3].

 

Wpływ na występowanie migreny mogą mieć predyspozycje genetyczne (znane są przypadki rodzinnego występowania migreny w kolejnych pokoleniach), płeć (jak już wspomnieliśmy wcześniej migrena częściej występuje u kobiet) [4].

 

Co ciekawe wielu pacjentów nie ma świadomości, że choruje na migrenę - ponad 60% chorych bagatelizuje problem nawracających, migrenowych bólów głowy i w ogóle nie konsultuje się z lekarzem, przyjmując doraźnie popularne leki przeciwbólowe (OTC) dostępne bez recepty. W konsekwencji, brak właściwej diagnozy odbiera choremu szansę na skorzystanie z optymalnej terapii leczniczej. Nieliczni pacjenci z migreną decydują się na pomoc specjalisty, mają właściwe rozpoznanie i przyjmują indywidualnie dobrane leki na receptę. Jak wynika z szacunków, zaledwie około 7% napadów silnej migreny jest przerywanych tryptanami - jednymi z najskuteczniejszych leków o działaniu przeciwmigrenowym [5]. Część osób nie wie, jak odróżnić napięciowy ból głowy od migreny?

 

Czym różni się ból głowy od migreny? Napięciowy ból głowy

 

Ból głowy o innym charakterze, niż migrena można rozpoznać analizując występujące objawy, a dokładniej zestawiając je z kryteriami klinicznymi opracowanymi przez IHS (International Headache Society). Migrenę zwykłą stwierdza się, gdy chory doświadcza co najmniej 5 ataków bólu, które trwają od 4 do 72 godzin i spełniają przynajmniej 2 cechy: 

• ból głowy jest jednostronny, 

• ból głowy ma charakter pulsujący,

• nasilenie dolegliwości bólowych w obrębie głowy jest średnie lub znaczne, 

• wysiłek fizyczny potęguje dolegliwości bólowe.

 

Jeśli chodzi o migrenę z aurą, do jej rozpoznania konieczne jest wystąpienie przynajmniej 2 objawów i 3 przedstawionych cech:

• obecność co najmniej 1 objawu odpowiadającego aurze,

• aura migrenowa narasta dłużej, niż 4 minuty,

• aura utrzymuje się nie dłużej, niż godzinę,

• głowa boli pacjenta po aurze, ale nie później niż po godzinie od wystąpienia symptomów zapowiadających atak [6].

 

Napięciowy ból głowy, migrena zaliczane są do bólów samoistnych, oba mogą dezorganizować normalne funkcjonowanie zawodowe i prywatne. To, co odróżnia napięciowy ból głowy od migreny, to zwykle brak dodatkowych objawów (nie towarzyszą nudności i wymioty), a także rozlany, niepulsujący, uciskowy charakter bólu. Dolegliwości bólowe mogą nasilać się przy pochylaniu, kaszlu, zwykle ból utrzymuje się od 30 minut do kilku godzin, choć w niektórych przypadkach trwa nawet tydzień [7].

 

Pamiętajmy, że jeżeli oprócz bólu głowy pojawiają się, zaburzenia świadomości, czy drgawki - na pewno nie mamy do czynienia z migreną i konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska [3]. Jak złagodzić uciążliwe bóle migrenowe?

 

Silna migrena. Jak leczyć bóle migrenowe?

 

Istnieje wiele schematów leczenia. U pacjentów ze zdiagnozowaną umiarkowaną lub silną migreną, stosuje się zarówno leczenie doraźne, jak i profilaktyczne. W doraźnym leczeniu migreny wykorzystuje się najczęściej proste leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Ataki silnej migreny wymagają zastosowania tryptanów - swoistych leków przeciwmigrenowych, które wykazują wysoką skuteczność nie tylko w łagodzeniu dolegliwości bólowych, ale również symptomów towarzyszących tej chorobie neurologicznej, takich jak: nudności, wymioty, światłowstręt [4]. Jeśli chodzi o działania profilaktyczne, istotne jest unikanie czynników prowokujących kolejne napady - warto w tym celu prowadzić indywidualny dzienniczek migrenowy i zapisywać w nim informacje dotyczące spożytych produktów, pogody, czy długości snu przed atakiem pulsującego bólu głowy. Dzienniczek może być też cennym źródłem informacji dla lekarza [3]. W leczeniu profilaktycznym stosuje się też leki przeciwpadaczkowe (np. kwas walproinowy lub topiramat), a także leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylinę), leki kardiologiczne, (np. propranolol). Należy zaznaczyć, że ocena skuteczności leczenia prewencyjnego jest możliwa dopiero po kilku miesiącach przyjmowania przez chorego danego leku [8].

 

Co pomaga gdy boli głowa?

 

Chcąc skutecznie walczyć z bólem głowy innym, niż migrena, należy najpierw rozpoznać przyczynę występowania dolegliwości bólowych. W przypadku napięciowego bólu głowy zwykle zaleca się przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. popularnej aspiryny czy ibuprofenu) oraz prostych jednoskładnikowych leków przeciwbólowych. Lekami drugiego rzutu są preparaty złożone z kofeiną. U pacjentów z postacią przewlekłą wdraża się często leki antydepresyjne (pierwszy wybór to leki trójcykliczne, drugi wybór to selektywne inhibitory wychwytu serotoniny - SSRI). Warto dodać, że w przypadku napięciowego bólu głowy nie stosuje się tryptanów ani opiatów [9]. 

 

Podsumowując, oprócz bólu głowy migrenie towarzyszy szereg innych symptomów. W celu wykluczenia pozostałych procesów chorobowych, powodujących dolegliwości bólowe w obrębie głowy, warto skorzystać z konsultacji lekarskiej, zamiast dokonywać często mylnej diagnozy na własną rękę i decydować się na samoleczenie.